1. Bối cảnh và yêu cầu cài đặt

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và đưa ra nhiều chuyển đổi, hãy xây dựng một hệ thống dịch vụ công (DVVLC) hiện đại, đồng bộ và hiệu quả là yêu cầu tất yếu của Việt Nam. Nghị quyết số 06/NQ-CP ngày 10/01/2023 của Chính phủ [1] đã xác định phát triển thị trường lao động linh hoạt, hiện đại, hiệu quả và bền vững, đồng thời nhấn mạnh cần xây dựng hệ thống DVVLC đồng bộ, phục vụ quản trị thị trường lao động và kết nối cung – cầu lao động hiệu quả.

Trong đó, Luật Công việc (sửa đổi, 2025) [2]xác định: chính sách bảo hiểm y tế nghiệp (BHTN) là công cụ lý thị trường lao động, không phải chính sách quản lý sinh học và DVVLC là nhiệm vụ, phi lợi nhuận, đảm bảo sự điều hành và giám sát của Nhà nước. Công thức chuẩn sẵn sàng sẵn sàng giao dịch làm trực tuyến quốc gia theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ (Văn bản số 142/TTg-KGVX, 2025) [3] sẽ tạo ra một hạ tầng kết nối hệ thống nhất, hiện đại, tăng cường khả năng điều phối, theo dõi và dự án thị trường lao động.

Đồng thời, Việt Nam đã phê chuẩn tham gia Công ước số 88 của ILO (1948) [4] về tổ chức dịch vụ làm việc, khẳng định trách nhiệm của Nhà nước duy trì và phát triển hệ thống DVVLC phi lợi nhuận, phục vụ mục tiêu xã hội, trong khi cung cấp dịch vụ hỗ trợ khu vực tư nhân tham gia bổ sung theo khung pháp lý minh bạch. Đây là nền tảng quan trọng để Việt Nam đảm bảo hiệu quả kinh tế, đảm bảo công bằng xã hội.

2. Cơ sở chính – pháp lý

Hệ thống DVVLC được xây dựng dựa trên cơ sở vững chắc:

- Văn kiện Đại hội XIII của Đảng (2021) [5] nhấn mạnh phát triển thị trường lao động linh hoạt, hiện đại, bền vững, gắn kết với đảm bảo an sinh xã hội;

- Nghị quyết số 06/NQ-CP (2023) yêu cầu phát triển DVVLC đồng bộ, hiện đại, minh bạch;

- Luật công việc (sửa đổi, 2025) quy định nguyên tắc tổ chức, nhiệm vụ, cơ chế tài chính chính của DVVLC, đồng thời phân định giữa nhiệm vụ phi lợi nhuận và dịch vụ tư vấn bổ sung;

- Công ước ILO số 88 (1948) khẳng định vai trò của Nhà nước và quyền bổ sung của khu vực tư nhân;

- Chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ định hướng kết nối các sàn giao dịch việc làm địa phương vào Sàn giao dịch việc làm quốc gia.

Như vậy, hệ thống DVVLC Việt Nam đã được giải pháp hóa, đồng thời đặt yêu cầu về tính dọc, thống nhất, minh bạch và hiệu quả, phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế.

3. Kinh nghiệm quốc tế

Ở hầu hết các quốc gia phát triển, DVVLC (Dịch vụ việc làm công – PES) là trụ cột quản lý thị trường lao động:

- Đức : Cơ quan Liên bang về Việc làm (BA) quản lý mạng lưới từ trung ương đến hơn 150 chi nhánh, kết nối cơ sở dữ liệu quốc gia, thực hiện tư vấn, giới thiệu việc làm, dự báo kỹ năng và thực hiện BHTN [6];

- Nhật Bản : “Hello Work” trực thuộc Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi, với hơn 500 chi nhánh, hỗ trợ nhóm yếu thế và kết nối dữ liệu toàn quốc [7];

- Hàn Quốc : WorkNet – nền tảng số hóa toàn bộ thông tin việc làm, đào tạo nghề, dữ liệu thị trường lao động và BHTN [8];

- Pháp : Pôle Emploi quản lý thống nhất, Nhà nước điều tiết, khu vực tư nhân tham gia bổ sung hỗ trợ theo cơ chế PPP [9].

Điểm chung của hệ thống DVVLC là: Nhà nước điều tiết, khu vực tư nhân bổ sung; Không có quốc gia nào có xã hội hóa hoàn toàn DVVLC, vì đây là thiết kế thực hiện công việc chính, đảm bảo quyền làm việc và ổn định xã hội. 

4. Thực tế Việt Nam

Trước ngày 01/7/2025 , Việt Nam có 63 TTDVVLC trực thuộc Sở Nội vụ [10]. Hệ thống đã đạt được một số kết quả:

·         Tư vấn công việc: >2 triệu lượt/năm;

·         Giới thiệu công việc: 600–700 chiến như/năm;

·         Giải thích BHTN: >1,2 triệu lượt/năm;

·         Tổ chức >500 sàn giao dịch làm việc định kỳ tại địa phương.

    Tuy nhiên, phát triển nhiều phương thức khác:

          - Quá trình sắp xếp, Sáp nhập Tỉnh và phát triển khai chính quyền hai cấp, chủ tài khoản “mỗi người sở hữu chỉ có một vị trí nghiệp vụ quản lý nước” [11], đặt ra yêu cầu tinh gọn đầu mối ;

- Một số phương pháp sau Sáp nhập vẫn duy trì 2–3 trung tâm đặc biệt, gây vòng lặp, khó khăn nhất dữ liệu và chỉ đạo , đặc biệt trong giải quyết BHTN;

- Đơn giá dịch vụ công ty chưa đồng bộ, hình ảnh phát triển và thanh quyết toán;

- Các trung tâm được giao tự động chi thường xuyên, hướng dẫn tự động chi đầu tư, nên ở góc nào có thể giảm tính công việc;

- DVVLC không thể vận hành theo cơ chế thị trường trí tuệ mà phải thực hiện nhiệm vụ chính trị – xã hội: hỗ trợ nhóm yếu thế, vùng phát triển sâu, nơi lợi nhuận thấp nhưng ý nghĩa xã hội cao.

Do đó, công việc thiết lập Trung tâm quốc gia điều phối là thiết bị cấp cao, vừa đảm bảo tinh gọn, hiệu quả, vừa đảm bảo công bằng xã hội và kết nối hệ thống dữ liệu tốt nhất.

5. Mô hình quản lý dọc hai cấp và cơ chế điều phối 

5.1. Cấp Trung:

Cục Công việc – Bộ công vụ: kiểm tra, giám sát; Trung tâm Quốc gia về Công việc (trực thuộc Cục): hệ thống phân phối, quản lý cơ sở dữ liệu, chuẩn hóa quy trình, đơn giá, định lượng, hướng dẫn nghiệp vụ và kết nối các cấp TTDVVLC của tỉnh.

5.2. Cấp địa phương: TTDVVLC cấp tỉnh: đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc Cục Công việc làm (doc), phối địa phương về việc làm. Nhiệm vụ: tư vấn, giới thiệu việc làm, đào tạo nghề, giải quyết BHTN, tổ chức sàn giao dịch việc làm địa phương.

5.3. Vai trò bổ trợ của khu vực tư nhân: Tham gia dịch vụ bổ sung hỗ trợ theo cơ chế đấu thầu, đặt hàng; Không thay thế nhiệm vụ; Được Trung tâm Quốc gia hướng dẫn, giám sát, đảm bảo minh bạch và hiệu quả.

5.4. Cơ chế vận hành:

- Báo cáo hai chiều: TTDVVLC cấp tỉnh báo cáo Trung tâm quốc gia; Trung tâm Quốc gia tổng hợp, báo cáo Cục Việc làm/Bộ Nội vụ;

- Chuẩn hóa quy trình và công nghệ: dữ liệu tập trung, tiêu chuẩn định lượng, KPI;

- Giám sát hiệu quả: Trung tâm quốc gia phát hiện bất chấp, nhắc nhở, báo cáo Cục khi cần.

5.5. Sơ đồ khối

BỘ NỘI VỤ

   │

   └── CỤC VIỆC LÀM (kiểm tra, giám sát)

          │

          └── TRUNG TÂM QUỐC GIA VỀ VIỆC LÀM (điều phối)

                  │

                  └── CÁC TTDVVLC CẤP TỈNH (doc, phối địa phương)

                          │

                          └── KHU VỰC TƯ NHÂN BỔ TRỢ (theo đấu thầu/đặt hàng)

6. Kết luận

Hệ thống hoàn thiện DVVLC theo mô hình dọc hai cấp, Trung tâm Quốc gia điều phối, hỗ trợ khu vực tư nhân là nhiệm vụ cấp bách và chín muồi:

      - Về pháp lý: Luật Làm việc 2025, Nghị quyết 06/NQ-CP, Công ước ILO 88 đã tạo khung pháp lý chắc chắn;

- Về thực tiễn : Hệ thống 63 trung tâm đã xây dựng nền tảng dữ liệu, sàn giao dịch kinh nghiệm và giải pháp BHTN; bất cập hiện tại chủ yếu là tổ chức và chuẩn hóa quy trình;

- cảnh phát triển mới: chuyển đổi bối cảnh, kết nối thị trường lao động, nhu cầu đào tạo kỹ năng, điều chỉnh cung – cầu lao động ngày càng cấp thiết.

Triển khai ngay hệ thống này sẽ: (1) Chuẩn hóa dữ liệu, quy trình, đơn giá; (2) Kết nối các sàn giao dịch ở địa phương với Sàn giao dịch tại quốc gia; (3) Phát huy vai trò Nhà nước điều tiết, đồng hành cùng khu vực tư nhân; (4) Đảm bảo công việc xã hội, không ai bị bỏ lại phía sau; (5) Thúc Đẩy Việt Nam vươn mình trong hội nhập và cạnh tranh toàn cầu, nâng cao hiệu quả quản lý và tăng cường lực điều hành. 

Hệ thống DVVLC hoàn thiện không phải là một vấn đề mới, mà khó quyết định và quyết định trong quá trình thực thi tổ chức. Đây là thời điểm chín muồi, phù hợp với giai đoạn phát triển mới của đất nước, thúc đẩy chuyển đổi số và nâng cao năng lực quản trị thị trường lao động./.

Tài liệu tham khảo

[1] Chính phủ (2023), Nghị quyết số 06/NQ-CP ngày 10/01/2023 về phát triển thị trường lao động linh hoạt, hiện đại, hiệu quả, bền vững .

[2] Quốc hội Việt Nam (2025), Luật Công làm (sửa đổi) .

[3] Thủ tướng Chính phủ (2025), Văn bản số 142/TTg-KGVX, Chỉ đạo khai tài sàn giao dịch làm trực tuyến quốc gia .

[4] ILO (1948), Công ước số 88 về tổ chức công việc dịch vụ .

[5] Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội XIII của Đảng .

[6] ILO (2019), Dịch vụ việc làm công cộng và Chính sách thị trường lao động , Geneva.

[7] OECD (2020), Thiết kế kết quả dịch vụ hệ thống , Paris.

[8] WorkNet (2023), Hệ thống quản lý việc làm và đào nghề tạo Hàn Quốc .

[9] Pôle Emploi (2022), Báo cáo thường niên về dịch vụ việc làm ở Pháp .

[10] Cục Công việc (2024), Báo cáo tổng hợp hệ thống TTDVVLC toàn quốc giai đoạn 2015–2023 .

[11] Bộ Nội vụ (2025), Dự thảo Nghị định hướng dẫn thi hành Luật .

Thạc sĩ Trần Hữu Trọng