Ngay trong nhiệm kỳ 2023–2025, Việt Nam đã để lại dấu ấn rõ nét với các sáng kiến nghị quyết về biến đổi khí hậu và quyền con người. Tại Khóa 53 HĐNQ (2023), Việt Nam cùng Bangladesh và Philippines khởi xướng Nghị quyết 53/6 về “thúc đẩy sinh kế bền vững trong bối cảnh biến đổi khí hậu”, được Hội đồng thông qua bằng đồng thuận với 80 nước đồng bảo trợ. Nghị quyết nhấn mạnh quyền được sống, quyền được phát triển, sinh kế của người dân – đặc biệt là nhóm nghèo, phụ nữ, trẻ em, người cao tuổi, người khuyết tật – trước tác động ngày càng gay gắt của khí hậu cực đoan.

Năm 2024, tại Khóa 56, HĐNQ đã thông qua Nghị quyết thường niên về biến đổi khí hậu và quyền con người với chủ đề “chuyển dịch công bằng” (just transition), do Bangladesh chủ trì, Việt Nam và Philippines đồng đề xuất. Nghị quyết lần đầu tiên đặt trọng tâm vào bảo đảm quyền con người trong quá trình chuyển đổi năng lượng và kinh tế xanh, yêu cầu các quốc gia khi thực hiện cam kết khí hậu phải chú ý đến quyền việc làm, an sinh xã hội của người lao động, không để ai bị bỏ lại phía sau.

Không chỉ ở lĩnh vực khí hậu, năm 2023, HĐNQ cũng đã thông qua nghị quyết do Việt Nam soạn thảo, đề xuất kỷ niệm 75 năm Tuyên ngôn quốc tế Nhân quyền và 30 năm Tuyên bố Viên và Chương trình Hành động, qua đó nhấn mạnh lại tính phổ quát, không thể chia cắt của các quyền con người, đồng thời đề cao đối thoại và hợp tác quốc tế. Những sáng kiến đó cho thấy Việt Nam không “ngồi cho đủ chỗ” mà thực sự tham gia “kiến tạo luật chơi”, thúc đẩy cách tiếp cận cân bằng giữa phát triển - môi trường - nhân quyền.

Phong cách đối thoại, tôn trọng, hiểu biết

Trên diễn đàn HĐNQ, Việt Nam luôn kiên trì đường lối đối ngoại “đối thoại, tôn trọng, hiểu biết lẫn nhau, hợp tác vì lợi ích chung”. Các phát biểu cấp cao của Việt Nam tại các Khóa họp 52, 55, 56 đều nhấn mạnh nguyên tắc không chính trị hóa, không tiêu chuẩn kép, không đối đầu, không can thiệp công việc nội bộ, đồng thời khuyến khích chia sẻ kinh nghiệm, thực tiễn tốt về giảm nghèo, bao phủ an sinh xã hội, bảo vệ nhóm yếu thế.

Cách tham gia của Việt Nam được nhiều nước đánh giá là “xây dựng, cân bằng”: luôn tìm tiếng nói chung giữa các nhóm nước có quan điểm khác nhau, thúc đẩy các nghị quyết có nội dung hài hòa giữa các quyền kinh tế, xã hội, văn hóa với các quyền dân sự, chính trị; giữa yêu cầu bảo đảm nhân quyền với tôn trọng chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và đặc thù lịch sử – văn hóa của mỗi quốc gia. Chính phong cách đó giúp Việt Nam trở thành cầu nối tin cậy trong nhiều chủ đề nhạy cảm tại HĐNQ.

Song song với những đóng góp thực chất, mỗi kỳ Việt Nam ứng cử HĐNQ đều xuất hiện các chiến dịch vận động hành lang của một số tổ chức, cá nhân chống đối, kêu gọi “không bỏ phiếu cho Việt Nam”, xuyên tạc rằng Việt Nam “không xứng đáng” làm thành viên Hội đồng. Các luận điệu này cố tình bỏ qua thực tế khách quan và sự đánh giá của đại đa số cộng đồng quốc tế.

Sự thật là: trong cuộc bầu cử ngày 11/10/2022 cho nhiệm kỳ 2023–2025, Việt Nam nhận 145/189 phiếu (hoặc 145/193 phiếu tùy cách thống kê), cao hơn rất nhiều so với ngưỡng tối thiểu 97 phiếu để trúng cử. Đến cuộc bầu cử ngày 14/10/2025 cho nhiệm kỳ 2026–2028, Việt Nam tiếp tục được Đại hội đồng LHQ tín nhiệm với 180/190 phiếu, là nước có số phiếu cao nhất trong nhóm châu Á – Thái Bình Dương và là quốc gia châu Á – Thái Bình Dương duy nhất đang là thành viên nhiệm kỳ 2023–2025 được bầu lại cho nhiệm kỳ tiếp theo.

Nếu những cáo buộc “vận động hành lang”, “vi phạm nhân quyền trầm trọng” là đúng, thì không thể có chuyện Việt Nam liên tiếp nhận được số phiếu tín nhiệm cao như vậy từ các quốc gia thành viên LHQ – những chủ thể trực tiếp đánh giá hồ sơ ứng cử, báo cáo quốc gia và thực tiễn phát triển của Việt Nam. Sự ủng hộ áp đảo ấy là lời phản bác đanh thép nhất trước mọi luận điệu xuyên tạc, bóp méo tình hình nhân quyền ở Việt Nam.

Kết quả bỏ phiếu “phản ánh sự ủng hộ rộng rãi” của các nước dành cho Việt Nam. Bản thân những con số 145 và 180 phiếu đã đủ sức nặng để cho thấy bên nào phản ánh đúng thực tế.

Thành viên có trách nhiệm, đối tác kiến tạo vì tiến bộ chung

Từ góc độ phát triển, Việt Nam bước vào HĐNQ với “hành trang” là thành tựu giảm nghèo, mở rộng an sinh xã hội, nâng cao chỉ số phát triển con người (HDI) và thực hiện khá hiệu quả các Mục tiêu Phát triển bền vững. Chính những kinh nghiệm thực tiễn ấy – đưa hàng triệu người thoát nghèo, mở rộng tiếp cận y tế, giáo dục, bảo hiểm xã hội – là cơ sở thuyết phục để Việt Nam chia sẻ tại HĐNQ, thay vì chỉ nói bằng diễn ngôn.

Trong các nhiệm kỳ, Việt Nam không chỉ tham gia xây dựng nghị quyết mà còn tích cực trong các cơ chế rà soát, đối thoại như UPR, các Ủy ban công ước, các báo cáo chuyên đề. Việc chấp nhận tỷ lệ rất cao các khuyến nghị UPR, xây dựng kế hoạch tổng thể triển khai khuyến nghị trong nước cho thấy Việt Nam không né tránh vấn đề, sẵn sàng lắng nghe, đối thoại và cải thiện thể chế, chính sách phù hợp với chuẩn mực quốc tế.

Có thể khẳng định, vai trò của Việt Nam tại HĐNQ chuyển dần từ “thành viên tham gia” sang “đối tác kiến tạo”: vừa đóng góp sáng kiến, vừa thúc đẩy đồng thuận, vừa bảo vệ các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế và Hiến chương LHQ. Trong bối cảnh một số thế lực lợi dụng vấn đề dân chủ, nhân quyền để gây sức ép, can thiệp nội bộ, cách tiếp cận đối thoại, tôn trọng, hiểu biết, dựa trên kết quả phát triển cụ thể của Việt Nam là câu trả lời rõ ràng và thuyết phục nhất.

Từ nghị trường Geneva đến đời sống nhân dân trong nước, một thông điệp xuyên suốt được khẳng định: Việt Nam là thành viên có trách nhiệm, tích cực đóng góp cho tiến bộ chung của nhân loại, đồng thời kiên định con đường xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN, lấy con người làm trung tâm, “không để ai bị bỏ lại phía sau”.