Vị thế “tổ nghề” và số lượng sản phẩm kỷ lục

Hà Nội hiện là địa phương có nhiều làng nghề nhất cả nước, với 47/52 nghề truyền thống, đồng thời là nơi lưu giữ nhiều “tổ nghề” của dân tộc. Sự phong phú về làng nghề này đã tạo ra nguồn tài nguyên sản phẩm dồi dào, đa dạng để triển khai Chương trình OCOP.

Theo ông Ngọ Văn Ngôn - Phó Chánh văn phòng thường trực Văn phòng Điều phối Nông thôn mới Hà Nội, trong 5 năm qua, Hà Nội luôn được Trung ương đánh giá là địa phương đi đầu cả nước trong triển khai chương trình này. Tính đến cuối năm 2024, cả nước có gần 15.000 sản phẩm OCOP được chứng nhận; trong đó, Hà Nội chiếm tỷ trọng áp đảo với 3.317 sản phẩm, tương đương 22,1% tổng số sản phẩm của cả nước.

Đặc biệt, Hà Nội đã có 6 sản phẩm được Bộ Nông nghiệp và Môi trường chứng nhận đạt OCOP 5 sao, nằm trong tốp đầu của cả nước. Ông Ngọ Văn Ngôn phân tích: “Các sản phẩm OCOP được đánh giá 5 sao của Hà Nội đều có sự kết hợp giữa hai yếu tố thủ công và công nghệ, làm nên tính độc đáo và thẩm mỹ cao. Không chỉ vậy, trong mỗi sản phẩm, các chủ thể đều khéo léo truyền tải nét văn hóa của người Việt, như hình tượng hoa sen, rồng phượng, chim én..., giúp sản phẩm đạt đến sự hoàn mỹ.”

Đằng sau mỗi một sản phẩm OCOP đều có một câu chuyện riêng, gửi gắm hồn cốt làng quê Bắc Bộ nói riêng và của Việt Nam nói chung, tạo ra giá trị khác biệt, vượt lên trên giá trị vật chất đơn thuần.

Gốm sứ: Từ bàn xoay tạo tác sản phẩm OCOP 5 sao đến thị trường Thế giới

Khi nhắc đến các làng nghề truyền thống ở Hà Nội và thành công xuất khẩu, làng gốm sứ Bát Tràng là câu chuyện điển hình nhất. Tồn tại hơn 500 năm, Bát Tràng đã chứng kiến bao thăng trầm lịch sử và không ngừng phát triển, trở thành một trong những trung tâm sản xuất gốm sứ lớn nhất cả nước.

Thành công của Bát Tràng trong kỷ nguyên OCOP được thể hiện rõ qua sự vươn lên của các hợp tác xã và doanh nghiệp.

Ông Trần Đức Tân, Giám đốc Hợp tác xã Sản xuất, kinh doanh gốm Tân Thịnh – đơn vị có bộ sản phẩm Gốm men suối ngọc đạt chứng nhận OCOP 5 sao, nhấn mạnh tầm quan trọng của danh hiệu này: “Việc được đánh giá, phân hạng OCOP 5 sao là vinh dự lớn cho bộ sản phẩm của hợp tác xã. Đây có thể xem là “giấy thông hành” để hợp tác xã củng cố, phát triển thương hiệu sản phẩm trên thị trường trong và ngoài nước.”

Hiện nay, sản phẩm gốm sứ Tân Thịnh đã có mặt tại các thị trường quốc tế quan trọng như Đức, Pháp, Nhật Bản, Hàn Quốc. Để đạt được thành công này, hợp tác xã của ông Tân quy tụ 20 thành viên, là những nghệ nhân, thợ giỏi, mỗi người chuyên về một dòng sản phẩm khác nhau, cùng bắt tay phát triển thương hiệu. Công đoạn nặn, vuốt tạo hình sản phẩm luôn đòi hỏi sự tỉ mỉ, khéo léo từ những thợ lành nghề.

Trước đó, Công ty TNHH Gốm sứ Quang Vinh (xã Bát Tràng) đã có 4 sản phẩm được Bộ Nông nghiệp và Môi trường chứng nhận OCOP 5 sao đầu tiên của Hà Nội, gồm: “Bộ bát đĩa gốm sứ hoa sen đỏ,” “Bộ bát đĩa gốm sứ chim én hoa sen,” “Bộ bát đĩa gốm sứ rồng phượng” và “Bộ ấm chén gốm sứ chim én hoa sen.” Điều này cho thấy sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa kỹ thuật sản xuất tiên tiến với việc khéo léo truyền tải các hình tượng văn hóa Việt như hoa sen, rồng phượng, chim én đã giúp sản phẩm Bát Tràng đạt đến sự hoàn mỹ và khả năng cạnh tranh quốc tế.

Từ lâu, gốm sứ Việt đã vang danh trên thị trường quốc tế từ nhiều thế kỉ. Ngày nay, những người nghệ nhân Hà Nội nối tiếp truyền thống, gìn giữ tinh hoa nghề và họ đã nâng sản phẩm làng nghề lên một tầm cao mới: Sản phẩm triệu đô. Mỗi năm, Công ty Quang Vinh đạt doanh số 2 triệu USD.

Sản phẩm làng quê trở thành sứ giả văn hóa

Nhiều làng nghề khác của Hà Nội cũng đã sử dụng OCOP như một công cụ để nâng tầm sản phẩm, mở rộng kênh phân phối và đẩy mạnh xuất khẩu. Làng nghề đúc đồng Ngũ Xã (phường Ba Đình) nằm ngay trung tâm Thủ đô, hình thành từ thế kỷ XVII và được coi là một trong "tứ nghệ" tinh hoa của kinh thành Thăng Long xưa. Để phát huy truyền thống, những người thợ làng Ngũ Xã đã kết hợp kế thừa tinh hoa nghệ thuật đúc đồng với việc cải tiến để sản phẩm phù hợp hơn với đời sống hiện đại.

Gia đình Nghệ nhân Bùi Thị Minh là một tiêu biểu, với 4 thành viên được Nhà nước phong tặng danh hiệu "Nghệ nhân Hà Nội." Công ty TNHH Đúc đồng truyền thống Ngũ Xã của gia đình bà Minh sản xuất hàng trăm sản phẩm đúc đồng mang đậm dấu ấn văn hóa Việt, với hoa văn, họa tiết cổ truyền tinh xảo. Năm 2021, đôi đèn Tứ Linh và lọ Song Ngư của gia đình đã được Thành phố công nhận là sản phẩm OCOP 4 sao, tạo đà để các sản phẩm này được biết đến rộng rãi hơn.

Ông Vũ Văn Đình, chủ cơ sở sản xuất thủ công mỹ nghệ tại thôn Thượng, xã Chuyên Mỹ, huyện Phú Xuyên, nơi nổi tiếng với đồ gỗ, khảm trai, sơn mài, đã chứng kiến bước ngoặt lớn khi tham gia Chương trình OCOP. Cơ sở của ông Đình đã có 8 sản phẩm đạt chứng nhận 4 sao, và đang hoàn thiện hồ sơ nâng hạng lên OCOP 5 sao.

Ông Đình chia sẻ: “Từ khi bắt đầu xây dựng sản phẩm gắn với OCOP, chúng tôi càng ý thức rõ hơn về chất lượng, mẫu mã cũng như câu chuyện văn hóa đằng sau mỗi sản phẩm. Sự hỗ trợ từ huyện và thành phố trong việc quảng bá đã giúp sản phẩm làng nghề đến được với nhiều khách hàng hơn, nhất là thị trường quà tặng cao cấp.”

Tương tự, làng nghề mây tre đan Phú Vinh (huyện Sóc Sơn) đã không ngừng cải tiến mẫu mã, áp dụng công nghệ sơn phủ thân thiện với môi trường. Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Văn Trung, Chủ tịch Hội Doanh nghiệp mây tre đan và HTX Nông nghiệp Phú Nghĩa, cho biết gia đình ông có 23 sản phẩm được chứng nhận OCOP. Ông Trung khẳng định 49 sản phẩm đạt chuẩn OCOP 4 sao của thành phố đã giúp sản phẩm mây tre đan độc đáo được xuất khẩu sang thị trường lớn như Nhật Bản, Thái Lan, Mỹ, Tây Ban Nha.

Sản phẩm OCOP đóng góp phát triển kinh tế bền vững

Sự phát triển của các làng nghề gắn với Chương trình OCOP đã mang lại những hiệu quả kinh tế rõ rệt, góp phần tích cực vào chuyển dịch cơ cấu và phát triển kinh tế nông thôn Hà Nội.

Tổng giá trị sản xuất của các làng nghề Hà Nội hiện nay đạt trên 24.000 tỷ đồng. Ông Tạ Văn Tường, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, cho biết: “Làng có nghề phát triển đã tạo nhiều cơ hội việc làm và thu nhập cho người dân. Ở đó, không chỉ người trong độ tuổi lao động có việc mà ngay cả người già, người khuyết tật... cũng có việc làm phù hợp để có thêm thu nhập.”

Một số liệu đáng chú ý: Hà Nội có khoảng 100 làng nghề đạt doanh thu từ 10 - 20 tỷ đồng/năm, gần 70 làng nghề đạt từ 20 - 50 tỷ đồng/năm và khoảng 20 làng nghề đạt trên 50 tỷ đồng/năm. Thu nhập bình quân của lao động làng nghề đạt 4 - 5,5 triệu đồng/người/tháng, cao hơn nhiều so với lao động thuần nông.

Ngoài ra, làng nghề Hà Nội sử dụng nguyên liệu từ nhiều nơi trên cả nước, làm gia tăng giá trị sản xuất nông nghiệp của những địa phương có liên kết vùng với Hà Nội. Điều này không chỉ là lợi ích kinh tế mà còn là sự kết nối cộng đồng dân cư, phát huy giá trị văn hóa, lịch sử truyền thống, lưu truyền tinh hoa nghệ thuật từ đời này sang đời khác.

OCOP nâng tầm công nghiệp văn hóa thủ đô

UBND thành phố Hà Nội đang thể hiện rõ vai trò “đầu tàu” trong việc hỗ trợ các chủ thể OCOP và sản phẩm làng nghề. Việc Hà Nội là thành phố đầu tiên của Việt Nam được công nhận là thành viên của Mạng lưới các thành phố thủ công sáng tạo trên thế giới khẳng định vị thế của Thủ đô trong lĩnh vực công nghiệp văn hóa.

Ông Trần Sỹ Thanh, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội, đánh giá: “Làng nghề là nơi lưu giữ và phát huy các giá trị văn hóa đặc sắc của Thủ đô nói riêng và Việt Nam nói chung, trong đó có những giá trị đã tồn tại hàng nghìn năm lịch sử”. Sự phát triển của các làng nghề đã giúp mang văn hóa Hà Nội ra thế giới, khẳng định Việt Nam là quốc gia có nền văn hóa đặc sắc.

Trong quá trình xây dựng Luật Thủ đô (sửa đổi), Hà Nội đặc biệt quan tâm đến vấn đề bảo tồn và phát huy đa giá trị của các làng nghề. Luật Thủ đô mới được Quốc hội thông qua đã đề cập nhiều điều, khoản quan trọng, kỳ vọng sẽ tạo động lực mới thúc đẩy phát triển lĩnh vực giàu tiềm năng này.

Thời gian tới, Thành phố sẽ chủ động phối hợp với các đơn vị trung ương và các tổ chức quốc tế để thực hiện hiệu quả chương trình bảo tồn và phát triển làng nghề, phát triển các sản phẩm OCOP 5 sao. Mục tiêu là nâng cao nhận thức và hành động đổi mới sáng tạo, đổi mới hình thức mẫu mã... để các sản phẩm thủ công mỹ nghệ vừa giữ được bản sắc, hồn cốt của quê hương, vừa có khả năng xuất khẩu./.

------

Thông tin có sự phối hợp của Văn phòng Điều phối Chương trình Xây dựng Nông thôn mới Thành phố Hà Nội.