Khi “liên kết” mở ra cơ hội thoát nghèo

Báo cáo kết quả thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 – 2025: Cả nước đã thực hiện được 6.174 dự án (trong đó: trồng trọt 862 dự án, chăn nuôi 4.940 dự án, lâm nghiệp 185 dự án, khai thác ngư nghiệp 12 dự án, nuôi trồng thủy sản 24 dự án, diêm nghiệp 01 dự án và 150 dự án khác), cho khoảng 99.594 hộ tham gia (trong đó: hộ nghèo 51.058 hộ, hộ cận nghèo 35.438 hộ, hộ mới thoát nghèo 5.002 hộ; 7.456 hộ chính sách và dân tộc thiểu số).

Bên cạnh đó, từ nguồn kinh phí của Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2023, các địa phương đã tổ chức trên 1.940 lớp cho khoảng 58.243 người tập huấn, tư vấn quản lý tiêu thụ nông sản, thí điểm, nhân rộng các giải pháp sáng kiến phát triển sản xuất nông nghiệp gắn với chuỗi giá trị hiệu quả, gắn với quy hoạch phát triển sản xuất và thích ứng với biến đổi khí hậu (trong đó cán bộ làm công tác giảm nghèo 2.231 người; còn lại là người thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ mới thoát nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số và hộ khác).

Việc triển khai các dự án hỗ trợ phát triển sản xuất trong lĩnh vực nông nghiệp góp phần chuyển đổi cơ cấu mùa vụ, chọn giống cây trồng, vật nuôi, phương thức canh tác, chăm sóc, bảo vệ rừng ngày càng được cải thiện. Người nghèo được tập huấn về kỹ thuật nông nghiệp, thích ứng với biến đổi khí hậu, chuyển đổi tư duy sản xuất từ sản xuất nhỏ lẻ sang sản xuất tập trung góp phần nâng cao năng lực sản xuất nông, lâm, ngư, diêm nghiệp; đẩy mạnh đổi mới phương thức, kỹ thuật sản xuất, nâng cao thu nhập góp phần giảm nghèo bền vững.

Hiệu quả từ các mô hình liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị

Trong thời gian qua, nhiều mô hình sản xuất nông nghiệp theo hướng liên kết không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế, chuỗi giá trị hàng hóa mới mà còn góp phần giúp người nông dân tiếp cận với khoa học công nghệ hiện đại, thay đổi tư duy sản xuất, từ đó từng bước cải thiện thu nhập, giảm nghèo bền vững.

Trước đây mảnh đồi của gia đình ông Đỗ Văn Tuấn tại xã Thái Hòa, tỉnh Phú Thọ dùng để trồng sắn và các loại cây hoa màu có giá trị kinh tế thấp. Năm 2020, được sự hỗ trợ kỹ thuật và cam kết đầu ra của Công ty Cổ phần chế biến nông sản Minh Phúc An, ông Đỗ Văn Tuấn đã mạnh dạn chuyển đổi sang trồng cây ba kích trên diện tích 1 ha. Ông Tuấn cho biết: “So với các loại cây khác, việc trồng cây ba kích không khó, chi phí giống và phân bón không lớn, mà lại ít tốn công chăm sóc, trong khi vẫn có thể trồng dưới tán cây khác như cây mít, trám đen… mà vẫn sinh trưởng, phát triển tốt.

Với diện tích 1 ha, năm nay gia đình tôi dự kiến thu hoạch được khoảng trên 10 tấn với tiền lãi thu về khoảng hơn 1 tỷ đồng/ 5 năm. So với các loại cây nông nghiệp khác thì lợi nhuận hơn hẳn. Có thể nói, cây ba kích đã trở thành cây chủ lực giúp gia đình tôi và nhiều hộ nông dân khác trên địa bàn thoát nghèo, đời sống từng bước cải thiện”.

Theo bà Âu Thị Kim Phượng - Giám đốc Công ty Cổ phần chế biến nông sản Minh Phúc An, tỉnh Phú Thọ, hiện doanh nghiệp đang thực hiện liên kết với gần 100 hộ dân trồng ba kích trên địa bàn tỉnh và các địa phương lân cận. Việc liên kết đã giúp doanh nghiệp có nguồn nông sản, dược liệu ổn định; đồng thời tạo ra các sản phẩm chế biến sâu, nâng cao giá trị và tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường. Sau khi thu hoạch, cây ba kích sẽ được chế biến, chiết xuất trên hệ thống dây chuyền sản xuất hiện đại để thành các sản phẩm chăm sóc sức khỏe như cao, rượu…. Hiện mô hình liên kết này đã giúp doanh nghiệp mở rộng vùng sản xuất, đồng thời góp phần giải quyết việc làm ổn định cho nhiều lao động ở địa phương.

Liên kết sản xuất không chỉ giúp nông dân có thu nhập tạm thời, mà còn xây dựng hệ thống sản xuất - chế biến - tiêu thụ có tổ chức, có thương hiệu, bền vững. Khi người dân được vào chuỗi liên kết sẽ được các hợp tác xã, doanh nghiệp hỗ trợ về kỹ thuật, quản lý, thị trường. Do đó, họ không còn phụ thuộc vào thương lái, không phải tự phân phối nhỏ lẻ, dễ bị ép giá; thay vào đó là một chuỗi có kiểm soát, giá ổn định, đầu ra rõ ràng.

Không chỉ mô hình trồng cây ba kích, thời gian qua, nhiều mô hình nông nghiệp sản xuất theo chuỗi giá trị tại các địa phương đã phát huy được hiệu quả kinh tế cao như: mô hình sản xuất chè tại Thái Nguyên, chuỗi sản xuất gạo chất lượng cao tại An Giang - Đồng Tháp - Kiên Giang, chuỗi sản xuất cà phê tại Đắk Lắk, chuỗi sản xuất rau củ quả an toàn tại Sơn La….

Qua đó, nhiều hộ dân trước đây dễ rơi vào cảnh nghèo đói do năng lực sản xuất thấp, đầu ra không ổn định, giá cả bấp bênh giờ đây có cơ hội ổn định đời sống, thậm chí bứt phá. Đây chính là cốt lõi của mục tiêu Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững 2021- 2025: tạo sinh kế ổn định, lâu dài, giúp người dân thoát nghèo không chỉ một lần mà bền vững theo thời gian.

Cần chính sách hỗ trợ đồng bộ, toàn diện

Bên cạnh những kết quả đạt được, báo cáo của Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 – 2025 cũng chỉ ra rằng: Việc phân bổ vốn, giao kế hoạch vốn còn chậm; nguồn vốn dự án không được giao cho cả giai đoạn 2021-2025 mà chỉ thực hiện giao từng năm, một số quy định chưa đồng bộ giữa các chương trình mục tiêu quốc gia (quy định thẩm quyền, quy định nội dung, mức chi thực hiện hỗ trợ sản xuất,…). Việc sử dụng các nguồn vốn ưu đãi hỗ trợ phát triển sản xuất, tín dụng, giải quyết việc làm, nhân rộng mô hình giảm nghèo,… còn dàn trải, thiếu tập trung nên chưa phát huy hết hiệu quả.

Trong thời gian tới, để liên kết sản xuất tiếp tục trở thành động lực cho giảm nghèo bền vững, các địa phương cần tăng cường hỗ trợ vốn, kỹ thuật cho người dân, thúc đẩy doanh nghiệp tham gia đầu tư và chia sẻ lợi ích minh bạch. Song song, việc phát triển hạ tầng nông thôn, từ giao thông, điện - nước đến kho bãi, hệ thống chế biến, cũng phải được coi là yếu tố nền tảng. Điều quan trọng hơn cả là nâng cao năng lực của chính người dân, để họ hiểu, tin và chủ động tham gia vào chuỗi giá trị.

Khi người nông dân được kết nối với doanh nghiệp, hợp tác xã và thị trường, họ không chỉ thoát nghèo một lần - mà xây dựng được nền tảng kinh tế vững chắc, giúp gia đình và cộng đồng cùng phát triển. Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững đang mở cánh cửa, và nếu được nhân rộng đúng cách, đây sẽ là con đường dẫn đến một nền nông thôn, nông nghiệp thịnh vượng, công bằng và bền vững cho tương lai.