Giảm nghèo thông tin: Thu hẹp khoảng cách số, mở rộng cơ hội

Ngày 22/12/2024, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết 57 – NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Nghị quyết được kỳ vọng sẽ là động lực chính để phát triển nhanh lực lượng sản xuất hiện đại, hoàn thiện quan hệ sản xuất, đổi mới phương thức quản trị quốc gia, phát triển kinh tế - xã hội, ngăn chặn nguy cơ tụt hậu, đưa đất nước phát triển bứt phá, giàu mạnh trong kỷ nguyên mới. Quan điểm chỉ đạo xuyên suốt của Nghị quyết 57 – NQ/TW đã tác động sâu sắc trên nhiều lĩnh vực, trong đó có triển khai công tác giảm nghèo bền vững tại các địa phương trên cả nước.

Trong bối cảnh đó, việc triển khai công tác truyền thông và giảm nghèo thông tin đóng một vai trò vô cùng quan trọng. Mục tiêu của Dự án 6 tại  Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 -2025 hướng tới: Hỗ trợ hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ mới thoát nghèo; người dân sinh sống trên địa bàn huyện nghèo, xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển và hải đảo sử dụng dịch vụ viễn thông, tiếp cận thông tin, giảm nghèo về thông tin.  Đồng thời, nâng cao năng lực, hiệu quả hoạt động của hệ thống thông tin cơ sở; đảm bảo 100% xã có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, xã đảo, huyện đảo có hệ thống đài truyền thanh hoạt động, phục vụ tốt cho công tác thông tin, tuyên truyền và quản lý, điều hành tại địa phương.

Đặc biệt, Dự án 6 cũng tập trung các giải pháp tăng cường thông tin, tuyên truyền phục vụ nhiệm vụ chính trị, thông tin thiết yếu cho xã hội, nhất là cung cấp thông tin về cơ sở miền núi, vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, thông tin cho người dân sinh sống trên địa bàn các xã có tỷ lệ hộ nghèo cao, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, bao gồm thông tin về kiến thức, kỹ năng, mô hình, kinh nghiệm lao động, sản xuất, kinh doanh; truyền thông nâng cao nhận thức, trách nhiệm của toàn xã hội, của người nghèo về công tác giảm nghèo, đảm bảo an sinh xã hội bền vững.

Trong giai đoạn 5 năm qua, việc triển khai Tiểu dự án “Giảm nghèo thông tin”, nhiều địa phương đã đạt được nhiều kết quả tích cực. Các cơ quan, đơn vị, địa phương đã chủ động phát hành ấn phẩm điện tử, cẩm nang về cơ chế chính sách và hỏi đáp về Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 – 2025; ban hành Sổ tay nghiệp vụ hướng dẫn tổ chức thực hiện dự án đa dạng hóa sinh kế, phát triển mô hình giảm nghèo. Ban hành sổ tay hướng dẫn cán bộ làm công tác hỗ trợ sản xuất thuộc Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 – 2025.

Tại Lạng Sơn, công tác tuyên truyền về giảm nghèo được tỉnh đẩy mạnh, với gần 3.500 tin, bài, phóng sự; trên 110 nghìn tờ rơi được phát hành; gần12.120 người tham gia tập huấn và đối thoại. Đặc biệt, trên địa bàn tỉnh đã thiết lập mới 1 cụm thông tin điện tử công cộng phục vụ thông tin, tuyên truyền đối ngoại tại cửa khẩu biên giới; hỗ trợ duy trì vận hành các điểm cung cấp dịch vụ thông tin tại 7 xã; thiết lập mới đài truyền thanh tại 26 xã với 175 cụm loa…. Việc triển khai tiểu dự án giảm nghèo thông tin đã góp phần vào kết quả giảm nghèo chung của toàn tỉnh. Tỷ lệ hộ nghèo trên địa bàn tỉnh năm 2025 dự kiến giảm còn 1,36%.

Tại Thái Nguyên, trước đây người dân tại nhiều địa bàn xã vẫn gặp khó khăn khi tiếp cận thông tin, chính sách. Nhưng từ khi dự án được triển khai đã tạo ra các hiệu ứng tích cực trong cộng đồng. Trong 9 tháng đầu năm, Chi cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn tỉnh Thái Nguyên tổ chức được 7 lớp nâng cao năng lực cho hơn 590 cán bộ phụ trách giảm nghèo. Các địa phương tổ chức thêm 12 lớp tập huấn chính sách cho gần 400 người dân. Qua đó giúp người dân chủ động tiếp cận đầy đủ chính sách giảm nghèo, các quyền lợi và thủ tục, khơi dậy tinh thần tự lực, chủ động vươn lên thoát nghèo của mỗi người dân….

Tại Sơn La, các chương trình triển khai trong dự án giảm nghèo thông tin đã có nhiều cách làm sáng tạo và đạt được nhiều kết quả rất đáng ghi nhận. Tại nhiều địa bàn, các cán bộ thôn và đoàn thể được tập huấn kỹ năng số để trở thành “cầu nối thông tin”, giúp bà con biết cách tự truy cập, chọn lọc và áp dụng thông tin vào sản xuất.  Các nhóm zalo, facebook, cùng các trang thông tin điện tử của xã thường xuyên cập nhật thông tin về chính sách vay vốn, mô hình sản xuất hiệu quả, kỹ thuật chăn nuôi trồng trọt… Từ đó giúp các hộ dân tiếp cận với kỹ thuật và quy trình sản xuất an toàn, tự tin mở rộng mô hình và tìm đầu ra cho sản phẩm qua các nền tảng mạng xã hội.

Trong hành trình giảm nghèo bền vững, việc giúp người dân tiếp cận đầy đủ với các chủ trương, chính sách pháp luật của Đảng và Nhà nước sẽ là “chìa khóa” quan trọng mở ra cơ hội thoát nghèo. Thực tế cho thấy, nhiều hộ nghèo thường bị bỏ lỡ chính sách hỗ trợ vì thiếu thông tin, không tiếp cận được với các chính sách như hỗ trợ vay vốn, đào tạo nghề, chuyển đổi việc làm… Việc triển khai đồng bộ các giải pháp giảm nghèo thông tin sẽ giúp người dân được tiếp cận chính sách, tạo công bằng trong thụ hưởng, đảm bảo an sinh xã hội. Thông qua tuyên truyền, người dân đặc biệt các hộ nghèo, hộ cận nghèo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số sẽ biết cách lựa chọn các mô hình sản xuất phù hợp, biết áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật mới, tổ chức sản xuất gắn với nhu cầu của thị trường. Thay vì sản xuất manh mún, tự phát như trước, khi được tiếp cận đầy đủ thông tin về thị trường, người dân sẽ biết làm gì,  biết bán cho ai, tạo ra vòng tròn khép kín giữa sản xuất – tiêu dùng – thu nhập.

Chuyển đổi số mở ra nhiều cơ hội, nhưng cũng đặt ra yêu cầu mới về kỹ năng. Trong giai đoạn tới, người dân, đặc biệt hộ nghèo, cận nghèo cần được trang bị kỹ năng sử dụng điện thoại thông minh, truy cập dữ liệu, tìm kiếm thông tin, giao dịch điện tử và quảng bá sản phẩm online. Khi có kỹ năng số, người dân không chỉ tiếp nhận thông tin một chiều mà còn chủ động tạo ra giá trị. Đây là bước chuyển căn bản từ tư duy “được hỗ trợ” sang “tự tạo cơ hội”, giúp giảm nghèo bền vững hơn và giảm nguy cơ tái nghèo trong bối cảnh thị trường lao động thay đổi nhanh chóng.

Trong giai đoạn 2026 – 2030, thiếu hụt thông tin vẫn tiếp tục là 1 trong 6 chiều để đo lường đánh giá mức độ thiếu hụt các dịch vụ xã hội cơ bản của người nghèo, bên cạnh các chiều thiếu hụt về việc làm, y tế, giáo dục, nhà ở, nước sinh hoạt và vệ sinh môi trường…/.