Từ Thanh Trì, Phúc Lộc đến Phú Nghĩa, Xuân Mai và hàng trăm xã ngoại thành khác, hàng nhăn dân dân đã cùng nhau làm sạch từ ngõ nhỏ đến cánh đồng. Những hành động tưởng chừng nhỏ đang góp phần tạo sạch nên những miền quê sáng - xanh - xanh - đẹp, hướng tới mục tiêu xây dựng nông thôn mới (NTM) nâng cao, kiểu mẫu.

Cuộc vận động “Toàn dân chung sức xây dựng nông thôn mới” tại Hà Nội đã bước sang một giai đoạn mới: giai đoạn hình thành nếp sống văn minh, tự giác. Điểm nổi bật nhất chính là tinh thần chủ động, tự quản lý của người dân trong việc giữ môi trường, cảnh quan.

Ngay từ đầu tháng 8-2025, ứng dụng Chỉ thị số 44-CT/TU ngày 24-7-2025 của Ban Thường Thành ủy Hà Nội về tăng cường nhiệm vụ đạo đức, chỉ công giáo vệ sinh môi trường và quản lý trật tự đô thị, hàng trăm bộ, đã có thành viên và dân xã Phúc Lộc có đủ sản phẩm tại các tập trung để tham gia Lễ phát động "Chỉ trang cảnh quan, tổng bảo vệ môi trường, bảo đảm tự động toàn giao thông". Ngay sau buổi lễ, năng lượng tỏa ra từng thôn tiến hành phát quang bụi nước, khơi thông cống, tăng rác, cắt cạn cây xanh, chỉnh sửa trang biển hiệu quảng cáo...

Đó là tinh thần tự nguyện lan tỏa từ mỗi gia đình. Hội viên Chi hội Phụ nữ thôn Phúc Xuyên Nguyễn Thị Huy chia sẻ: "Tôi tình nguyện làm cỏ từ nhà ra ngõ, để cả khu dân cư đẹp lên". Đó cũng là quan điểm chung của nhiều người dân Phúc Lộc - một hành động nhỏ nhưng lại mang lại lợi ích lớn cho cộng đồng.

Không riêng tại Phúc Lộc, từ đầm Quảng Lai đến sân vận động, tuyến đường Nguyễn Bặc trên địa bàn xã Thanh Trì cũng được dọn dẹp sạch sẽ, phát đường quang và khơi thông cống. Phó Chủ tịch UBND xã Thanh Trì Vũ Hoài Sơn cho biết, xã đã thành lập tổ bảo vệ môi trường cộng đồng ở từng thôn xóm, hoạt động đều đặn, tạo nên mạng lưới tự quản bền vững.

Trong khi đó, xã Xuân Mai, trên 36 khu dân cư, hơn 300 cán bộ, đoàn viên, hội viên cùng hàng sóng dân dân cũng đồng loạt tham gia tổng vệ sinh vào những ngày cuối tuần. Từng nhóm người phát cỏ, gom rác, cào vét mương cống, bóc xóa quảng cáo, rao vặt sai định. Bà Nguyễn Thị Hợp (73 tuổi, thôn Trí Thủy, xã Xuân Mai) vui vẻ nói: “Tôi già rồi nhưng vẫn cố gắng ngõ nhà mình cho sạch. Mưa xuống không thải rác, không bốc mùi là yên tâm”. Không dừng lại ở vệ sinh đường làng, ngõ ngõ, xã Xuân Mai còn cung cấp mô thu gom bao bì thuốc bảo vệ thực vật tại đồng ruộng, hướng dẫn xử lý chất thải nông nghiệp bằng chế độ sinh học - những giải pháp cơ sở để bảo vệ môi trường và sức khỏe người dân, tiến tiến tới tiêu chí kiểu mẫu NTM.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, từ sáng 2/8, toàn bộ 126 xã, phường thành phố Hà Nội đã đồng loạt tổ chức ra quân tổng vệ sinh môi trường với quy mô lớn và tiếp tục duy trì vào sáng thứ bảy hàng tuần. Hoạt động này đã mang lại sự chuyển biến rõ ràng, đưa ra Chỉ thị của Ban Thường vụ thành tác vào cuộc sống, tạo sức lan tỏa mạnh mẽ trong cộng đồng.

Để những miền quê xanh mát, sạch đẹp không chỉ là một phong trào nhất thời mà trở thành nếp sống văn hoá bền vững, vai trò tự chủ của nhân dân là yếu tố quyết định.

Chủ tịch xã Phúc Lộc, ông Lê Văn Thu khẳng định: “Hoạt động động tổng vệ sinh không chỉ chào kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc Khánh 2/9, đại hội Đảng các cấp, mà còn là cách mỗi người dân thể hiện tinh thần vô địch và tình yêu quê hương mình”. Từ tinh thần đó, cấp ủy, chính quyền xã hội đã chuyển đổi hoạt động tổng sinh thành thành nếp sống văn hóa bền vững, duy trì đều đặn vào sáng thứ bảy tuần tuần.

Tại xã Phú Nghĩa, các tổ chức tự quản môi trường được giao nhiệm vụ duy trì hoạt động “Ngày chủ nhật xanh”, gắn với phong xây dựng “Ngõ sáng, xanh, sạch, đẹp, an toàn”. Các tổ chức đoàn thể như Hội Liên Hiệp phụ nữ, Hội Nông dân, Đoàn Thanh niên… đảm nhận các tuyến đường tự quản, gắn đặt panô tuyên truyền sinh động. Chủ tịch UBND xã Nguyễn Đình Sỹ cho biết, phong trào chỉ có điểm bắt đầu, không có điểm kết thúc. Đó là trách nhiệm chung và cần trở thành thói quen của mỗi người dân.

Đặc biệt, ở Xuân Mai, chính quyền xã đã xây dựng cơ chế giám sát, đánh giá định kỳ theo từng tổ dân cư. Nhóm Zalo khu dân cư, hệ thống loa truyền thanh được tận dụng tối đa để nhắc nhở, lan tỏa thông điệp, có thể thực hiện ứng dụng chuyển đổi số vào quản lý cộng đồng. Tuy nhiên, sự thay đổi lớn nhất là tính tự phát, tự giác. Nhiều cụm dân cư không chờ đến sự chỉ đạo của chính quyền, họ tự chia việc, mua ứng dụng, cùng nhau làm sạch đường làng, ngõ xóm. Những hành động đó là biểu hiện của tinh thần “vì môi trường chung là vì chính gia đình mình”.

Các địa phương cũng chú ý nâng cao ý thức dân qua các chương trình truyền thông cùng môi trường, sinh hoạt chi bộ, các quân đoàn… Lực lượng công an xã, dân quân quân tự vệ, tổ chức cơ sở cũng tăng cường tuần tra, xử lý vi phạm vệ sinh môi trường. 

Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Xuân Đại nhận định, nhờ huy động được tham gia tích cực của cộng đồng, Hà Nội đang từng bước xây dựng nông thôn mới không chỉ đủ chuẩn về hạ tầng mà còn sáng - xanh - sạch - đẹp về cảnh quan và văn minh về nếp sống. Sức mạnh không có mệnh lệnh hành chính, mà là sự đồng lòng của mỗi người dân nơi làng quê.

Mục tiêu xuyên suốt của thành phố Hà Nội là xây dựng nông thôn mới hiện đại, văn minh nhưng vẫn giữ được bản văn hóa, truyền thống có giá trị. Yêu cầu này càng trở nên cấp thiết khi từ ngày 1-7-2025, thành phố Hà Nội chính thức vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, với việc thành lập các xã, phường mới có diện tích lớn, dân số đông, nhiều thôn, làng với lịch sử và văn hóa đa dạng. Trong bối cảnh đó, việc bảo tồn, hài hòa hòa văn hóa mỗi làng quê là định hướng chiến lược cho nông thôn Hà Nội phát triển bền vững.

Tại Phường Sơn Tây (trung tâm xứ Đoài), làng cổ Đường Lâm được xem là hạt nhân với hệ thống di tích quốc gia đồ sộ. Ông Phan Văn Lợi, một dân dân địa phương, tự hào cho biết: “Vào ngày giỗ của hai vị vua là Phùng Hưng và Ngô Quyền cùng Thám hoa Giang Văn Minh, theo tục lệ, chính quyền địa phương tổ chức nghi lễ, còn các hộ dân trong làng 'góp giỗ'. Cúng giỗ xong, cả tranh quần thụ lộc. Đây là một phong tục đẹp, gắn kết tình làng, nghĩa xóm".

Tại xã Đan Phượng, từ xây dựng nông thôn mới, các làng quê ngày một khang trang, giàu đẹp. Đặc biệt, nhiều cổng làng được xây dựng mới, kiến ​​trúc riêng biệt, gắn kết văn hóa từng địa phương nhưng vẫn đảm bảo tiêu chuẩn về phòng cháy chữa cháy và giao thông thị như cổng làng Đông Khe, Đoài Khe, Cổ Ngõa Hạ, Thu Quế…

Tuy nhiên, việc sáp nhập địa giới hành chính đã đặt ra một số thách thức lớn trong công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa địa phương. Xã Phúc Lộc được hợp nhất từ ​​​​5 xã cũ (Nam Hà, Vân Phúc, Xuân Đình, Sen Phương và Võng Xuyên), với hơn 60.000 dân và 46 thôn, nơi tập trung hàng buổi lễ hội truyền thống khác nhau. Bí thư Đảng ủy xã Phúc Lộc Tô Văn Sáng cho biết, sau khi thiết lập bộ máy hoạt động mới, lãnh đạo xã đã làm việc ngay với các thôn trong toàn xã hội để phát triển khai các nhiệm vụ. Trong đó, xã tập trung thảo luận về lĩnh vực văn hóa, xã hội tiếp tục duy trì các phong trào tự quản, đồng thời chú ý bảo tồn, tôn tạo, chống xuống cấp di lịch lịch sử văn hóa.

Tương tự, xã Ô Diên hợp nhất từ ​​​​​​​7 xã cũ, nơi đây tập trung nhiều thôn, làng có phong tục tập quán, lễ hội, nghề thủ công khác nhau. Lãnh đạo xã hội xác định, điều cần làm không phải là “đồng phục hóa” văn hóa, mà là “bản đồ hóa” - tức là được nhận biết rõ ràng, lưu giữ, phát huy nét đẹp từng làng, từng thôn, tạo bản sắc chung phong phú.

Năm 2025 tiếp tục là dấu ấn quan trọng khẳng định vị trí dẫn đầu của Hà Nội trong Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng Nông thôn mới. Thành công trong xây dựng nông thôn mới của thành phố Hà Nội cho thấy đây không đơn giản hoàn thành một bộ tiêu chí mà là hành trình kiến tạo không gian sống - nơi chất lượng cuộc sống của người dân không ngừng tăng lên, an ninh đảm bảo, được lưu giữ bản sắc./.

------

Thông tin có sự phối hợp với Văn phòng Điều phối Chương trình Xây dựng Nông thôn mới Thành phố Hà Nội.