Hà Nội - Thủ đô ngàn năm văn hiến, với hơn 70% diện tích là khu vực nông thôn và tỷ lệ dân số nông thôn chiếm ưu thế, đã phải đối mặt với muôn vàn thách thức sau khi mở rộng địa giới hành chính. Thu nhập thấp, tỷ lệ hộ nghèo cao, cùng hạ tầng cơ sở vật chất còn nhiều thiếu thốn, manh mún đã tạo nên một bức tranh ngoại thành đầy khó khăn. NTM chính là “kim chỉ nam”, là động lực kép, giúp Thủ đô giải quyết bài toán phát triển hài hòa giữa đô thị và nông thôn, đặt người nông dân vào vị trí trung tâm của sự đổi thay.

Kỳ tích 15 năm: Từ vùng thuần nông đến đỉnh cao cả nước

Chương trình NTM tại Hà Nội được triển khai không nóng vội nhưng đầy quyết liệt, qua ba giai đoạn trọng điểm: tập trung phát triển hạ tầng thiết yếu (2011-2015), đẩy mạnh liên kết sản xuất và xây dựng thương hiệu (2016-2020), và chú trọng chuyển đổi số, phát triển nông thôn thông minh, hiện đại (2021-2025).

Thành quả của sự kiên trì, đồng lòng này là một kỳ tích. Hà Nội về đích sớm. Năm 2024, Hà Nội đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM, về đích sớm hơn một năm so với mục tiêu đề ra đến năm 2025. Hoàn thành toàn diện với 100% số xã, 100% số huyện, thị xã của Thành phố đã đạt chuẩn NTM. Đến nay, Hà Nội không chỉ dừng lại ở chuẩn cơ bản mà đã có 229 xã đạt chuẩn NTM nâng cao (chiếm 60%) và 109 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu (chiếm 29%). Sáu huyện đã được công nhận đạt chuẩn NTM nâng cao (Thanh Trì, Đông Anh, Gia Lâm, Đan Phượng, Hoài Đức, Thanh Oai).

Trong gần 15 năm thực hiện, tổng nguồn lực huy động cho NTM của Hà Nội đạt hơn 183.700 tỷ đồng, trong đó vốn ngân sách nhà nước là hơn 162.800 tỷ đồng, còn lại là nguồn vốn xã hội hóa từ chính người dân và doanh nghiệp. Sự đầu tư lớn, có trọng tâm này là bệ phóng vững chắc cho mọi sự thay đổi.

Kết quả toàn diện này đã đưa Hà Nội trở thành địa phương dẫn đầu cả nước trong phong trào NTM, một thành tựu đã được ghi nhận bằng Huân chương Lao động hạng Nhất cao quý.

Thu nhập tăng cao phục vụ đời sống người dân

Điểm nhấn quan trọng nhất và là thước đo chính xác nhất cho thành công của NTM chính là sự cải thiện vượt bậc về đời sống vật chất của người dân.

Thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn tăng từ 13 triệu đồng (2010) lên 74,3 triệu đồng (2024), tăng gấp gần sáu lần, không chỉ là con số ấn tượng mà còn là lời khẳng định về hiệu quả của việc cơ cấu lại ngành nông nghiệp Thủ đô. Sự tăng trưởng mạnh mẽ này đi kèm với một thành tựu xã hội mang tính lịch sử: Hà Nội đã chính thức không còn hộ nghèo theo chuẩn mực quốc gia hiện hành.

Thành công này có được nhờ vào sự chuyển dịch tư duy sản xuất: từ nông nghiệp truyền thống, manh mún sang Nông nghiệp Đô thị, Nông nghiệp Công nghệ cao và phát triển chuỗi giá trị. Hà Nội tiên phong trong việc hình thành các mô hình liên kết sản xuất theo chuỗi, áp dụng các tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP, và đặc biệt là Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP). Hà Nội hiện đang dẫn đầu cả nước về OCOP với 3.463 sản phẩm được công nhận (chiếm 21% toàn quốc), trong đó có 9 sản phẩm đạt chuẩn 5 sao. OCOP đã giúp nâng cao giá trị thương hiệu nông sản, đưa sản phẩm từ đồng ruộng ra thị trường đô thị lớn, tạo thu nhập ổn định và bền vững cho người nông dân. Các mô hình kinh tế nông thôn đã phát triển đa dạng, mang lại lợi nhuận cao. Điển hình như tại huyện Chương Mỹ, nơi từng là vùng đất thuần nông với thu nhập chỉ 11 triệu đồng/người/năm, nay đã có những hợp tác xã tiên phong. Hợp tác xã nông nghiệp hữu cơ Đồng Phú, Chương Mỹ, đã mạnh dạn áp dụng kỹ thuật canh tác hữu cơ, thu nhập bình quân trên diện tích sản xuất lúa hữu cơ đạt 185 triệu đồng/ha/năm. Hay mô hình chăn nuôi gà đẻ trứng thương phẩm, hoa hồng OCOP đã giúp nhiều hộ gia đình có mức sống ổn định, thậm chí là khá giả, tiến gần hơn đến mức sống khu vực đô thị. Việc hình thành các cụm, khu công nghiệp (như Cụm công nghiệp Ngọc Hòa, Chương Mỹ) đã giúp hơn 5.000 lao động nông thôn có việc làm ổn định ngay tại địa phương, chấm dứt tình trạng ly hương kiếm việc, giữ vững sự ổn định và phát triển của cộng đồng làng xã.

Thay đổi diện mạo nông thôn mới

Không chỉ là sự giàu có về vật chất, NTM còn mang lại diện mạo khang trang, sạch đẹp cho vùng quê Thủ đô, thu hẹp đáng kể khoảng cách giữa nông thôn và đô thị. Hệ thống giao thông nông thôn được đầu tư đồng bộ, bê tông hóa, nhựa hóa sạch đẹp. Nhiều tuyến đường trục chính được mở rộng, hệ thống thủy lợi được nâng cấp, phục vụ hiệu quả cho sản xuất. Các công trình phúc lợi xã hội như Trường học, Trạm y tế được xây dựng khang trang, đạt chuẩn quốc gia. Công tác chăm sóc sức khỏe ban đầu cho nhân dân được quan tâm, với cơ sở vật chất và trang thiết bị y tế được đầu tư hiện đại. Đời sống văn hóa được vun đắp. 99,1% thôn có nhà văn hóa; 95% gia đình đạt danh hiệu “Gia đình văn hóa”. Các quy ước, hương ước được xây dựng, đi vào đời sống, góp phần hình thành nếp sống văn minh, hiện đại trong việc cưới, việc tang, lễ hội.

Đưa người nông dân là chủ thể

Thành công của NTM Hà Nội không thể tách rời khỏi phương châm cốt lõi: “Dân biết, dân bàn, dân đóng góp, dân làm, dân quản lý và dân hưởng lợi”. Người nông dân không chỉ là đối tượng thụ hưởng mà đã thực sự trở thành chủ thể của chương trình. Hàng vạn hộ gia đình đã tự nguyện hiến đất, đóng góp ngày công lao động, tiền của để xây dựng đường làng, ngõ xóm. Tại các xã như Phúc Thọ, người dân thôn Dum đã chủ động xã hội hóa, cùng nhau xây dựng cầu dân sinh, giúp việc đi lại thuận lợi hơn. Hội Nông dân các cấp đã tích cực triển khai các chương trình hỗ trợ vốn, khoa học kỹ thuật, giúp hơn 100 hội viên phát triển sản xuất. Người nông dân Thủ đô đã thay đổi tư duy, chủ động học hỏi khoa học công nghệ, vươn lên trở thành những nông dân văn minh, hiện đại. Sức mạnh đồng thuận và lòng dân đã tạo nên một nguồn lực vô tận, giúp Thành phố hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM trước thời hạn.

Hướng tới xây dựng miền quê đáng sống của Thủ đô

Từ những vùng quê thuần nông, nghèo khó, nông thôn Hà Nội hôm nay đã chuyển mình thành những không gian sống hiện đại, văn minh, giàu bản sắc. NTM không chỉ là một chương trình, mà là một cuộc cách mạng toàn diện về hạ tầng, kinh tế, văn hóa và con người.

Hoàn thành nhiệm vụ NTM là bước khởi đầu, là đà vững chắc để Hà Nội tiếp tục tiến xa hơn, hướng tới mục tiêu xây dựng Nông thôn mới kiểu mẫu, hạnh phúc và hiện đại. Mục tiêu cuối cùng là kiến tạo những “miền quê đáng sống” bên cạnh lòng Thủ đô, nơi mọi người dân nông thôn được hưởng thụ một cuộc sống chất lượng cao, hài hòa và bền vững./.

---

Thông tin có sự phối hợp của Văn phòng Điều phối Chương trình Xây dựng Nông thôn mới Thành phố Hà Nội.